Alicja Barwicka
Jak co roku na przełomie stycznia i lutego do poradni okulistycznych rodzice zgłaszają swoje dzieci na kontrolne badania ostrości wzroku i ewentualne skorygowanie używanych okularów. Myślę, że wiąże się to z okresem ferii zimowych, podczas których udaje się znaleźć dzień czy dwa na „remanenty” zdrowotne naszych pociech. To bardzo dobra pora, bo dziecko jest zazwyczaj rozluźnione, nie ma jutro klasówki do której nie zdążyło się jeszcze przygotować, a tym samym nie denerwuje się, że trzeba tracić cenne minuty w kolejce do lekarza. Najczęstszym powodem tych wizyt jest pogorszenie widzenia zauważone przez rodziców, a często i same dzieci. Z kolei najczęstszą tego przyczyną jest wada wzroku.
Jeśli dotychczas dziecko korzystało już z korekcji okularowej sprawa jest dość prosta i sprowadza się do badania kontrolnego z ewentualną zmianą mocy szkieł. Jeśli natomiast potrzeba zastosowania korekcji okularowej stwierdzona jest po raz pierwszy, zarówno dziecko jak i rodzice muszą uzyskać kilka podstawowych informacji, by móc się nie tylko z nową sytuacją oswoić, ale by przede wszystkim nie zaniedbać skorygowania wady refrakcji powodującej obniżenie ostrości wzroku. Mówimy tu o różnych rodzajach krótkowzroczności, o nadwzroczności (u większości małych dzieci występującej fizjologicznie) i niezborności (astygmatyzmie).
Oko posiada swoisty układ optyczny, którego zadaniem jest załamywanie wpadających do oka równoległych promieni świetlnych w taki sposób, aby skupiły się na siatkówce dając obraz oglądanego obiektu. Układ optyczny tworzą konkretne struktury anatomiczne (rogówka, komora przednia, soczewka, ciało szkliste), przy czym największą siłą łamiącą charakteryzuje się rogówka. Promienie światła przechodzące przez te struktury rozszczepiają się w wyniku aberracji optycznych dotyczących różnych środowisk. Z punktu widzenia zasad optyki ideałem, w którym nie ma jakichkolwiek aberracji optycznych jest oko miarowe. Wpadające do niego idealnie równolegle promienie świetlne zostają przez układ optyczny oka tak załamane, że skupiają się w centrum najważniejszej części siatkówki odpowiedzialnej za precyzyjne widzenie (dołeczku środkowym). W oku zbudowanym prawidłowo (miarowym) krzywizny powierzchni łamiących oraz współczynnik załamywania światła wszystkich ośrodków optycznych mają taką siłę łamiącą, że bez udziału mechanizmu akomodacji, równoległa wiązka promieni świetlnych ogniskuje się dokładnie na siatkówce. Warunkiem takiego stanu jest prawidłowy stosunek siły łamiącej układu optycznego do długości gałki ocznej. Ale nie zawsze oko jest zbudowane idealnie. Ponieważ długość gałki ocznej decyduje w istotnym stopniu o miejscu powstania obrazu (punkcie zogniskowania), trzeba się liczyć ze zmianami refrakcji oka w pierwszych dekadach życia z uwagi na wzrost i zmianę krzywizn w strukturach gałki ocznej. Biorąc pod uwagę liczbę ośrodków optycznych jakie ma do pokonania światło wpadające do oka oraz z uwagi na ich różne parametry optyczne prawie w każdym oku można określić nawet w minimalnym zakresie obecność wady wzroku będącej wynikiem aberracji optycznych. Jednak zaburzenia widzenia manifestują się dopiero przy pewnym stopniu deformacji krzywizn głównie rogówki oka.
Należy podkreślić, że w prawidłowym korygowaniu wady wzroku istotne są dwa elementy wymagające regularnych, okresowych kontroli ostrości wzroku i stanu wady wzroku:
• wartość i wysokość wady wraz ze wzrostem gałki ocznej może ulegać zmianom wymagającym zawsze aktualizowania korekcji okularowej,
• u dziecka proces widzenia obuocznego (stereoskopowego) dopiero się wykształca, a w przypadku kiedy jedno oko ma znacznie lepszą ostrość widzenia, taki proces może zostać zakłócony lub może się wcale nie wytworzyć. Aby do tego nie dopuścić (w skrajnych przypadkach można się liczyć nawet z trwałym niedowidzeniem „słabszego” oka), poza okresową kontrolą okulistyczną konieczne jest leczenie dziecka w poradni ortoptyczno – pleoptycznej.
Wady refrakcji przy dzisiejszych możliwościach skorygowania zarówno korekcją tradycyjną (okulary i szkła kontaktowe), a u osób dorosłych także chirurgiczną - nie stanowią najczęściej wielkiego problemu terapeutycznego. Jednak w wielu wypadkach wadzie wzroku towarzyszą inne patologie okulistyczne. Nieraz też mimo niewielkiego zakresu wady powstałe w dzieciństwie niedowidzenie jednego oka znacznie ogranicza funkcję narządu wzroku.
