Alicja Barwicka
Urazy
ostre, nawet te najgroźniejsze przebijające gałkę oczną, czy co gorsza pozostawiające
w jej wewnętrznych strukturach ciało obce, nie wyczerpują niestety katalogu
groźnych urazów jakich może doznać gałka oczna. Kolejną wielką grupą urazów
okulistycznych, z których część może powodować ciężkie i trwałe
uszkodzenia narządu wzroku są oparzenia chemiczne. Najcięższy
i pogarszający się z każdą godziną przebieg mają oparzenia
substancjami alkalicznymi (oparzenia zaprawą murarską, wapnem niegaszonym,
ługiem potasowym, amoniakiem). Zetknięcie tych substancji z powierzchnią
gałki ocznej uruchamia reakcję chemiczną, w wyniku której zasada zmydla
kwasy tłuszczowe błony komórkowej nabłonka rogówki, kompletnie go niszcząc
i otwierając drogę do warstwy właściwej. Stąd przez zniszczenie włókien
kolagenowych możliwa jest penetracja szkodliwych substancji bezpośrednio do
komory przedniej, dochodzi do uszkodzenia tęczówki, soczewki i struktur
kąta przesączania. Uszkodzenie nabłonka ciała rzęskowego może spowodować
zahamowanie funkcji wydzielniczej, a w następstwie hipotonię
i zanik gałki ocznej.
Nieco
lepsze rokowanie dotyczy oparzeń kwasami. To dość częste urazy (kwas solny
z akumulatora, kwas azotowy w laboratorium, kwas hydrofluorowy
podczas czyszczenia szkła), ale na szczęście nawet w ciężkim oparzeniu
proces zwykle nie penetruje głębiej. To denaturacja białka powstająca
w wyniku bezpośredniego zetknięcia się tkanki z kwasem stanowi
barierę utrudniającą przeniknięcie substancji żrącej do wnętrza gałki.
Oczywiście już sama denaturacja białek tkanki, która w założeniu powinna
być przezroczysta, bez skazy, stanowi o naprawdę groźnym i ciężkim do
leczenia urazie. Głębokie uszkodzenia rogówki lub twardówki prowadzące do martwicy
tkanki mogą skutkować przebiciem i wtórnie zanikiem gałki ocznej. Trzeba
też podkreślić, że rzadko mamy do czynienia z izolowanym oparzeniem
kwasem. Dla przykładu oparzeniu kwasem solnym przy wybuchu akumulatora
towarzyszą przecież wszystkie elementy urazu mechanicznego związanego
z wybuchem. W każdym urazie chemicznym może dojść ponadto do zmian
w aparacie ochronnym gałki ocznej, zmian powiekowych, ale też spojówki
powiekowej i gałkowej z bezpośrednim lub wtórnym (w procesie
bliznowacenia) uszkodzeniem mięśni okoruchowych i zaburzeniem ruchomości
gałki ocznej. Trzeba pamiętać,
że nawet chwila nieuwagi podczas pracy z (zawsze potencjalnie groźnymi)
substancjami chemicznymi może być tą ostatnią, w której cieszyliśmy się dobrym
wzrokiem….
