Alicja Barwicka
Lato to pora zwiększonej aktywności człowieka. Wyjeżdżamy na wakacje
nieraz w bardzo egzotyczne miejsca, , uprawiamy sporty, w tym sporty
ekstremalne, odpoczywamy nad wodą, w górach i w lesie, robimy małe i większe
remonty, rzucamy się do pracy na działkach i w przydomowych ogródkach.
Naprawiamy rozmaite samochodowe usterki, majsterkujemy… Wszystkie te zajęcia
mogą dać mnóstwo przyjemności, ale mogą też generować urazy narządu wzroku. Nie
są wcale rzadkie, bo stanowią około 20% ogółu wypadków, w tym w większości
dotyczących głowy, lub urazów wielonarządowych. Co jednak najważniejsze, wszelkie urazy gałki ocznej,
czy też jej narządów dodatkowych, nawet te powierzchowne mogą stanowić
zagrożenie dla funkcji wzrokowych. Zacznijmy od najliczniejszej grupy tj urazów
mechanicznych.
Mogą one dotyczyć struktur samej gałki ocznej lub także jej
narządów zewnętrznych (oczodołu, powiek i narządu łzowego).
Kiedy uraz obejmuje oczodół
powoduje uszkodzenie tkanek miękkich i kości, przy czym skutki czynnościowe
zależą od lokalizacji zmian i ich rozległości. Przy stłuczeniu oczodołu można spotkać zarówno lżejsze obrażenia, takie
jak: wylewy podskórne i podspojówkowe, otarcia i zranienia powiek, ale też
krwiaki oczodołowe powodujące przemieszczenie gałki ocznej z zaburzeniem jej
ruchomości. Częste są, zwłaszcza w wypadkach komunikacyjnych zranienia powiek,
które mimo, iż pozornie wydają się niegroźne wymagają szczególnie starannego
zaopatrzenia chirurgicznego, by uniknąć w następstwie niedomykalności szpary
powiekowej z wysychaniem, czy wręcz owrzodzeniem rogówki, Złamania kości oczodołu mogą być powodem wielu, nieraz dość
groźnych następstw. Kiedy złamaniu ulega blaszka oczodołowa kości sitowej,
powietrze z zatok przedostaje się do oczodołu i wywołuje odmę oczodołową
(wytrzeszcz i podwójne widzenie), lub odmę podskórną (charakterystyczne
trzeszczenie podczas dotyku). Jeśli jednak złamanie nastąpi w okolicy szczeliny
oczodołowej górnej, objawy są już znacznie bardziej groźne, bo mogą ulec
uszkodzeniu nerwy czaszkowe. Przy tego typu obrażeniach mogą też ulec zranieniu
drogi łzowe. Dotyczy to zwłaszcza
kanalika dolnego poziomego. Konieczne jest wówczas pilne zespolenie i
ewentualna intubacja aż do czasu wygojenia i wynabłonkowania światła.
Zdarza się, że złamanie obejmie kanał nerwu wzrokowego, a
wtedy mamy do czynienia z zespołem szczytu oczodołu, gdzie do powyższych
objawów dołącza się uszkodzenie nerwu II i tętnicy ocznej.
Pourazowe
uszkodzenie nerwu wzrokowego w jego części śródkanałowej cechuje całkowita
ślepota po dotkniętej urazem stronie z brakiem bezpośredniego odruchu
źrenicznego na światło. Oczywiście złamanie oczodołu może mieć także charakter
rozprężający (złamanie dna, rzadziej ściany przyśrodkowej oczodołu) z
wkleszczeniem mięśni poruszających gałkę oczną. To typowe urazy powstające w
wyniku bezpośredniego uderzenia małym
przedmiotem (piłka tenisowa, pięść), w wyniku których dochodzi do nagłego
wzrostu ciśnienia w jamie oczodołu Szczególnym następstwem urazu jest
wewnątrzoczodołowa, pozagałkowa obecność ciała obcego (metalicznego lub nie).
Chociaż usunięcie może nieraz nastręczać interdyscyplinarnemu zespołowi
(okulistę wspomagają najczęściej laryngolodzy, radiolodzy i neurochirurdzy), to
z uwagi na możliwe powikłania w postaci ropowicy oczodołu, powstawania przetok
i groźby zakażenia wewnątrzczaszkowego konsekwentnie dąży się do usunięcia
obcego materiału z przestrzeni pozagałkowej. Urazy mechaniczne mogą także
dotyczyć samej gałki ocznej i są to zarówno urazy tępe, jak i ostre, ale o nich
będzie już mowa w następnym odcinku.
