Wszyscy co jakiś czas słyszymy o pustych kaloriach. Są to takie składniki pożywienia, które dostarczone organizmowi powodują krótkofalowy przyrost energii, nie prowadząc do jej efektywnego spalania w procesie przemiany materii. W wyniku tego we krwi oraz komórkach narządów, gromadzą się niepotrzebne organizmowi związki, które najprościej można nazwać ubocznymi skutkami przemiany materii lub złogami. Po pewnym czasie są wydalane, ale często takie niespożytkowane kalorie mogą prowadzić do zaburzeń w pracy wielu narządów, między innymi trzustki, wątroby, także układu sercowo - naczyniowego. Puste kalorie występują głównie w węglowodanach, które z kolei dzielą się na cukry proste i złożone.
Do cukrów prostych (jednocukrowców, monosacharydów) należą: glukoza (cukier gronowy), fruktoza (cukier owocowy) oraz galaktoza (wchodzi w skład dwucukrów, np. laktozy), przy czym dwucukry, zwane oligosacharydami, zbudowane są po prostu z dwóch cząsteczek cukrów prostych (sacharoza, laktoza, maltoza). I tak sacharoza zwana potocznie „cukrem” to cukier buraczany lub trzcinowy składający się z cząsteczek fruktozy i glukozy.
Do cukrów złożonych czyli wielocukrów (polisacharydów) należą: skrobia (występująca jako substancja zapasowa w ziemniakach, produktach zbożowych, w warzywach okopowych i owocach) oraz glikogen (materiał zapasowy w tkankach zwierzęcych).
Zgodnie z aktualnymi zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia należy spożywać mniej cukru i słodyczy, aby ilość energii dostarczonej w diecie przez sacharozę nie przekraczała 10% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Spożywanie czystego cukru należy ograniczyć do minimum, bo to on jest głównym źródłem tzw. pustych kalorii, co oznacza, że czerpiemy ze spożytego cukru tylko energię, natomiast nie ma w nim żadnych składników odżywczych. Zaleca się natomiast zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego, które powinno wynosić 20–40 g/dobę. Zalecenie to wynika z profilaktyki zdrowotnej nakierowanej na zapobieganie chorobom przewodu pokarmowego i metabolicznym chorobom cywilizacyjnym (otyłość, miażdżyca, cukrzyca typu 2, nowotwory jelita grubego, sutka i gruczołu krokowego). Częste spożywanie żywności wysoko przetworzonej, bogatej w cukier rafinowany i tłuszcze (słodycze, wypieki cukiernicze) powoduje zwiększenie wartości energetycznej diety. Jeśli z racji malej aktywności fizycznej nie mamy możliwości wydatkowania tej energii, glukoza ulega przekształceniu w tłuszcz, który gromadzi się jako materiał zapasowy tworząc tkankę tłuszczową. W przypadku nieodpowiedniej higieny jamy ustnej duże spożycie cukrów prostych może doprowadzić do próchnicy zębów, a u dzieci może się dodatkowo przyczyniać do zaburzeń łaknienia. Zdecydowanie zdrowsze będzie więc dostarczenie cukrów prostych w produktach naturalnych (owocach i warzywach), przez co zyskamy też cenne witaminy i minerały.
