Alicja Barwicka
Nie da się żyć pod kloszem. Ulegamy urazom, chorujemy, a nasze nawet najzdrowsze tkanki jednak się z czasem starzeją. Dotyczy to każdego narządu, w tym również naszych oczu. Na kontakt z niekorzystnymi czynnikami środowiska zewnętrznego najbardziej narażona jest przednia powierzchnia oka, a w szczególności rogówka. To struktura szczególna i niezwykle ważna w procesie widzenia. W warunkach prawidłowych musi być absolutnie gładka i przezroczysta, ponieważ jest pierwszym środowiskiem optycznym w oku przez który musi przejść promień świetlny, aby po pokonaniu jeszcze kilku innych takich ośrodków utworzyć ostatecznie obraz oglądanego przedmiotu. Nie jest płaska, bo musi promień światła „załamać”. Nie posiada też naczyń, bo pewnie przeszkadzałyby w uzyskaniu perfekcyjnie gładkiej i przezroczystej formy. Niestety nie tylko z powodu wrodzonych lub nabytych chorób, które mogą się przydarzyć każdemu narządowi czy tkance, ale i z racji narażenia na nieustanny kontakt z czynnikami zewnętrznymi, rogówka ulega nieraz ciężkim i co ważniejsze nieodwracalnym zmianom patologicznym, które uniemożliwiają pełnienie jej różnorodnych funkcji. Dzieje się tak np. w wyniku procesów zwyrodnieniowych, w następstwach urazów, w tym szczególnie oparzeń, w ciężkich procesach zapalnych bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych, czy w niepoddającym się leczeniu stożku rogówki. W wielu z tych przypadków jedyną możliwością odzyskania zdolności widzenia jest przeszczep rogówki. Ten rodzaj przeszczepów należy do najstarszych (istnieją zapisy datowane na VIII wiek), a współcześnie pierwsza operacja miała miejsce w 1905 roku. To szczególna grupa transplantacji, bo jest równocześnie jedną z najbardziej skutecznych jeśli chodzi o obronę przed zjawiskiem „odrzucenia” obcej tkanki. Zawdzięczamy to w głównej mierze samej budowie, a szczególnie nieobecności naczyń krwionośnych, a tym samym istnieniu bariery krew – oko oraz immunologicznej odmienności sąsiadującej komory przedniej. Wszystko to decyduje o immunologicznym uprzywilejowaniu rogówki.
Dzisiaj wykonuje się prawie wyłącznie przeszczepy allogeniczne czyli takie, gdzie dawcą jest inny człowiek. Autoprzeszczepy (materiał pobiera się z drugiego niewidzącego oka, które ma zdrową rogówkę) należą do rzadkości. W zakresie techniki operacyjnej zależnie od wskazań klinicznych stosowane są przeszczepy:
a) drążące, gdzie wymieniony fragment rogówki ma pełną grubość, albo
b) warstwowe, gdzie wymianie ulega tylko powierzchowna część rogówki (przeszczep warstwowy przedni), czy też tylko jej warstwy głębokie (przeszczep warstwowy tylny).
W oparzeniach stosuje się również przeszczep rąbkowych komórek macierzystych.
Tak, jak w innego rodzaju transplantacjach ciągle są ogromne trudności w pozyskaniu tkanki do przeszczepu i mimo. iż techniki operacyjne w wyspecjalizowanych ośrodkach pozwalają na wykonywanie znacznie większej liczby zabiegów, to ciągle wielu potencjalnych biorców czeka w zbyt długiej kolejce na dar pozwalający na ponowne zobaczenie zachodu słońca.
